ÖKSÜRÜK NEDEN OLUR?ÖKSÜRÜK NASIL GEÇER, NE İYİ GELİR?

Öksürük, solunum sistemi tahrişine ve boğazdaki mukusa karşı geliştirilen bir savunma refleksidir. Tekrarlayan ve şiddetli öksürükler solunum yolu hastalıklarının sonucunda ortaya çıkar.

Genellikle boğaz ağrısı ve nefes darlığı belirtileri eşliğinde kuru veya balgamlı olarak görülür. Öksürük nasıl kesilir sorusunun cevabı neden kaynaklandığına ve altta yatan sağlık sorunlarına göre değişir.

Bu noktada uzman bir hekime başvurarak en uygun tedavi yöntemi seçilmelidir. Ayrıca belirtilerin giderilmesinde bu ana tedavilere ek olarak başvurulabilecek birkaç doğal çözüm de mevcuttur.

Öksürük Neden Olur?

Öksürük, boğazı tahriş eden maddelere karşı gösterilen doğal bir vücut reaksiyonudur. Tahriş olmuş bir boğazda soluk borusu girişi hızla açılarak havanın kontrolsüz bir biçimde geçişine neden olur ve böylece öksürme meydana gelir.

Ara sıra öksürmek boğazdaki mikrobu ve balgamı temizlemeye yardımcı olduğundan faydalıdır. Ancak solunum yolu enfeksiyonları, akciğer hastalıkları ve çevresel faktörlerden kaynaklanan öksürük krizleri çoğu zaman rahatsız edicidir.

Nedenine bağlı olarak kuru öksürük, balgamlı öksürük, boğmaca öksürüğü ve kronik öksürük gibi farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Kuru öksürük nedenleri arasında soğuk algınlığı ve grip gibi enfeksiyonlar yer alırken boğmaca öksürüğü çocuklarda ve aşılanmamış kişilerde görülür.

Öksürük Neyin Belirtisidir?

Öksürük solunum yollarını etkileyen çeşitli enfeksiyon ve hastalıkların ortak belirtisidir. Öksürük nedenleri şunlardır:

• Virüs enfeksiyonları: Soğuk algınlığı, grip ve mononükleoz gibi viral enfeksiyonlar öksürüğün en yaygın sebepleridir.
• Astım: Çocuklarda öksürük genellikle astıma bağlı olarak ortaya çıkar. Solunumun hırıltılı bir şekilde gerçekleşmesi ayırt edici özellikleri arasındadır.
• Geniz akıntısı: Sinüs yolu enfeksiyonları balgamlı ve kronik öksürüğün yaygın sebeplerinden biridir. Geniz akıntısı öksürük ile birlikte boğazda belirgin bir gıdıklanma hissi yaratır.
• Reflü: Yemek borusuna ulaşan mide asidi nefes borusunu, ses tellerini ve boğazı tahriş ederek öksürmeyi tetikler. Hamilelikte öksürük genellikle reflü ve mide ekşimesinden kaynaklanır.
• Bronşit: Solunum sisteminin bir parçası olan bronşların iltihaplanması uzun süren öksürük ve nefes darlığı şikayetlerine neden olur. Tedavi edilmediğinde zatürre veya diğer akciğer hastalıklarına yol açabilir.
• Çevresel faktörler: Polen, toz, kirli hava, parfüm ve evcil hayvan tüyü gibi tahriş edici çevresel maddelere maruz kalmak alerjik reaksiyonları ve öksürüğü tetikleyebilir.

Öksürük Ne Kadar Sürer?

Soğuk algınlığı ve grip gibi viral kökenli öksürükler genellikle 1 veya 2 hafta sürer. Ancak bazı durumlarda 8 haftaya kadar varlığını sürdürebilir. Çocuklarda 2 ila 4 hafta boyunca süren öksürükler uzun süreli akut, 4 haftadan fazla sürenler kronik öksürük olarak tanımlanır. Yetişkinlerde ise kronik öksürük tanımı 8 haftadan fazla süren şikayetleri kapsar.

Sürekli öksürük vakalarında altta yatan sebebin teşhisi ve tedavisi için tıbbi yardım alınmasında fayda vardır. Nefes darlığı, koyu renkli balgam, göğüs ağrısı veya birkaç günden fazla süren ateş de eşlik ediyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Öksürük İçin Ne İyi Gelir?

Öksürüğün tedavi edilmesinde uzman bir hekime başvurmak en sağlıklı çözüm yoludur. Ancak evde uygulanan doğal yöntemler de öksürüğün yatıştırılmasına katkı sağlayabilir. Tedavi niteliği taşımayan bu yöntemleri uygulamadan önce doktora onayı alınmalıdır. Öksürüğe iyi gelen evde çözüm yöntemleri şunlardır:

• Tuzlu su gargarası: Yarım çay kaşığı tuz ve bir bardak ılık su karışımıyla gargara yapmak mukusu azaltarak boğaz ağrısı ve balgamlı öksürük rahatsızlıklarını azaltmaya yardımcı olabilir.
• Bal: Bal, limon ve ılık sudan oluşan bir karışım, boğazı yatıştırarak geçmeyen kuru öksürük şikayetlerini hafifletebilir.
• Sıvı tüketimi: Bitkisel çaylar, ılık su ve meyve suları boğazın rahatlatılmasına katkı sağlayabilir. Rinoloji Dergisi’nde yayınlanan bir araştırmaya göre, oda sıcaklığında tüketilen sıvılar öksürük, burun akıntısı ve hapşırma üzerinde hafifletici etkiye sahiptir. [1]
• Zencefil: Zencefil yangı giderici özelliğiyle kuru ve astım kaynaklı öksürüğün giderilmesine yardımcı olabilir.
• Hatmi kökü: İçeriğindeki yüksek müsilaj sayesinde boğaz ağrısı ve öksürük belirtilerini hafifletici özellik gösterir. Müsilaj boğaz dokularını kaplayan yapışkan bir maddedir. 2018’de Almanya’da yürütülen bir çalışmada, hatmi kökü içeren bitkisel öksürük şurubunun soğuk algınlığı ve solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanan öksürükleri etkili bir şekilde azalttığı görülmüştür. [2]
• Kekik: Kekik boğaz ağrısı, öksürük, bronşit ve sindirim sorunlarına olumlu etki eden antioksidan etkili bir bitkidir. 2006 tarihli bir araştırmada, akut bronşitli kişilerde kekik içeren öksürük şurubunun plasebo ilaçlarına göre daha hızlı ve etkili bir sonuç gösterdiği görülmüştür. [3]
• Boğaz pastili: Boğaz pastili kullanmak öksürüğü tetikleyen tahriş olmuş boğaz dokularını nemlendirerek rahatlatma sağlayabilir. Kuru öksürük nasıl geçer diye merak edenler bitkisel formüllü boğaz pastillerinden yararlanabilir.
• Nem ve buhar: Boğaz kuruluğunun tetiklediği öksürük krizini hafifletmek için ılık bir duş almak ve banyo buharını solumak boğazı rahatlatmaya yardımcı olur. Sıvı kaybını önlemek için duşun ardından su içmekte fayda vardır.

Çocuklarda Öksürüğe Ne İyi Gelir?

Çocuklarda öksürüğe iyi gelen doğal yöntemler şunlardır:

• 3 ay ila 1 yaş arasındaki çocuklara verilen suyun miktarının artırılması fayda sağlayabilir.
• 1 yaşından büyük çocuklara bir çay kaşığı bal yedirmek boğazı rahatlatarak öksürüğün hafifletilmesine katkı sağlar. 2013’te yapılan bir araştırma, balın gece öksürüğü üzerinde şuruplardan daha etkili olduğunu belirtmektedir. [4]

Bir çeşit gıda zehirlenmesi olan botilismusa sebep olabileceği için 1 yaşından küçük çocuklara bal verilmemelidir.

• 6 yaşından büyük çocuklarda boğazda gıcık tarzında öksürük görülüyorsa doktor tarafından önerilen öksürük şurubu veya boğazı nemlendiren ılık sıvılar yardımcı olabilir. Çocuklara bol sıvı içirmek ve kuru atmosferi nemlendirmek solunum yollarındaki işlev bozukluğunun giderilmesine katkı sağlar.
• Geceleri havlama sesini andıran öksürük krizleri krup sendromuna işaret edebilir. Bu durumda mutlaka çocuk sağlığı ve hastalığı uzmanına başvurulmalıdır.

Uzun Süren Öksürük

Uzun süren öksürük sigara kullanımı başta olmak üzere iyileşme sürecini geciktiren çeşitli sebeplerden kaynaklanır. Uzun süren öksürüğün nedenleri şunlar olabilir:

• Soğuk algınlığı veya gripten sonra tahriş olmuş hava yolları,
• Alerji, astım ve reflü gibi temel sağlık sorunları,
• İstirahat eksikliği ve stres,
• Yetersiz sıvı tüketimi,
• Boğaz tahrişini artıran kafeinli ve alkollü içeceklerin tüketimi,
• Geniz akıntısı burun spreyinin aşırı kullanımı,
• Kuru hava,
• Yüksek tansiyon hastaları tarafından kullanılan bazı tansiyon ilaçları.

Kronik Öksürük Nedir?

Öksürük rutin bir bedensel işlev olmasına rağmen sürekli hale geldiğinde endişe verici olabilir. Yetişkinlerde 8 çocuklarda 4 haftadan fazla süren öksürükler kronik olarak tanımlanır.

Kronik öksürüğün nedenleri arasında astım, bronşit, mide ekşimesi, geniz akıntısı, sigara kullanımı, akciğer kanseri ve bazı yaygın alerjiler yer alır. Hırıltılı nefes alma, istemsiz kilo kaybı, gece terlemesi, alerjik cilt reaksiyonları, nefes darlığı ve göğüs ağrısı belirtileriyle birlikte görülebilir. Böyle durumlarda mutlaka uzman bir hekim görülmelidir.

Öksürük İçin Hangi Doktora Gidilir?

Uzun süren ve ek belirtiler gösteren öksürük için kulak burun boğaz doktoruna gidilmelidir. Doktorlar öksürük tedavisi için öncelikle problemin altında yatan sebepleri araştırır.

Fiziki muayenenin ardından gerek duyulması halinde tıbbi görüntüleme, laboratuvar veya solunum fonksiyonu testleri yapılır. Şiddetli ve sürekli öksürük vakalarında astım, bronşit, reflü ve olası akciğer hastalıklarına dair belirtiler aranarak buna uygun tedaviler geliştirilir.

Altta yatan sağlık sorunu belirlendikten sonra tedavi boyunca belirtilerin hafifletilmesi için öksürük ilacı reçete edilebilir. Alerjik öksürük ve geniz akıntısının iyileştirilmesinde doktorlar antihistaminik ve dekonjestan gibi baskılayıcılar önerebilir.

Öksürük krizi bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanıyorsa antibiyotik ilaç tedavisi uygulanabilir. Özellikle küçük çocuklarda, reçetesiz satılan öksürük şurubu ve diğer ilaçlar doktor onayı olmadan kullanılmamalıdır.

 

KAYNAKLAR:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19145994/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30064132/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17063641/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3601686/